Science.net.pl

Kategorie - Archeologia

Romańska nekropolia w Karczynie

Szkielety z Karczyna
Foto: Adriana Romańska

Największa nekropolia z okresu rzymskiego w Karczynie na Kujawach jest obecnie przedmiotem szczegółowych badań naukowych. Środki otrzymane z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pozwoliły na dokonanie analiz, które określą pokrewieństwo, pochodzenie i dietę zmarłych, których chowano na karczyńskim cmentarzu.



Wykopaliska w Karczynie przeprowadzono w latach 2002-2010 przez naukowców z Instytutu Archeologii i Prehistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od samego początku naukowcy zdawali sobie sprawę, że mają do czynienia z unikalnym miejscem. "Okazało się, że nekropolia istniała nieprzerwanie przez ponad 300 lat, od pierwszego do czwartego wieku naszej ery - mówi Adriana Romańska, kierownik wykopalisk - znaleźliśmy ponad 120 pochówków dokonanych według różnych obrządków".

Największym zaskoczeniem dla badaczy było odnalezienie dwóch gigantycznych grobowców - największych z tego okresu znanych do tej pory na Kujawach, które zostały okrzyknięte "grobami książęcymi". Oba posiadały imponujące kamienne komory grobowe o głębokości przekraczającej 2 metry poniżej powierzchni. Archeolodzy przypuszczają, że pierwotnie groby te były przykryte kurhanami. Niestety, oba groby zostały już znacznie wcześniej splądrowane. Zaskakujące dla archeologów były wyniki wstępnych analiz antropologicznych: w jednym z grobów zostały pochowane dwa ciała: jedno powyżej 20 lat i drugie około 14 lat; w drugim znajdowały się dzieci w wieku 14-15 lat. "Obecność grobów książęcych nieletnich jest dość niezwykła, jak również fakt pochówku więcej niż jednej osoby w książęcym grobowcu. Spośród 60 znanych rzymskich obiektów, tylko w czterech odkryte zostały szczątki więcej niż jednej osoby" - mówi Romańska.

Szkielety z Karczyna
Foto: Adriana Romańska

Grobowiec w Karczynie jest piątym tego typu a pierwszym odkrytym w Polsce. Cała nekropolia jest również nietypowa pod względem dużej różnorodności obrządków pogrzebowych. Oprócz grobów książęcych, archeolodzy odkryli także liczne płaskie groby szkieletowe, krematorium (do kremacji zwłok i umieszczania prochów w urnach ceramicznych) otaz doły (gdzie skremowane zwłoki były umieszczane do dołów w ziemi). Na cmentarzysku znajdował się również specyficzny "kwartał" służący pochówkom zbiorowym, określany w literaturze jako cmentarz warstwowy. Pewne jest, że wśród pochowanych w nekropolii ciał znajdowali się wojownicy. Analizując kości antropolodzy odkryli charakterystyczne zmiany spowodowane jazdą konną i władania mieczem lub włócznią. Również intrygująca okazała się część cmentarza, gdzie 12 osób zostało pochowanych w pochówkach zawierających elementy obce na ziemiach polskich, a których najbliższe podobieństwa znane są w obszarze Morza Czarnego.



Szkielety z Karczyna
Foto: Adriana Romańska

Do wyboru miejsca pochówków z pewnością przyczynił się wyróżniający krajobraz, który był ważnym elementem w religii starożytnych społeczności: archeolodzy natknęli się na kilka pieców, z których niektóre służyły jako obiekty kremacyjne, oraz miejsca, gdzie zostały poddane kremacji ciała zmarłych. Projekt "Karczyn. Opracowanie i publikacja materiałów z birytualnego cmentarza z okresu rzymskiego na Kujawach", koordynowany jest przez Zarząd Dziedzictwa Narodowego i obejmie również ochronę ponad 200 zabytków. Jednak środki zostaną przeznaczone przede wszystkim na realizację kompleksowych badań bioarchaeologicznych: DNA oraz stabilnymi izotopami strontu, węgla C13 i azotu N15. W prac naukowcy powinni otrzymać informacje na temat pokrewieństwa, rzymskiego menu i stowarzyszeń kulturalnych społeczności, których członkowie zostali pochowani w Karczynie.

Naczynie z brązu pokryte cyną z grobu kobiety (III wiek n.e.)
Foto: Adriana Romańska

Dodatkowo specjaliści mają w planach wykonać następujące analizy: paleobotaniczne (zachowane fragmenty węgla drzewnego i drewna), metalograficzne (określenie składu obiektów, a być może nawet pochodzenie metali) oraz ich datowanie. Wyniki zostaną opublikowane pod koniec 2015 roku jako tom serii "Monumenta Archaeologica Barbarica". Cały projekt realizowany jest w Instytucie Prahistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.